“Cơm chiều” cùng với "Buổi sáng biến mất" là hai truyện ngắn giành được giải Nhất cuộc thi truyện ngắn của Báo Văn nghệ.
Đó là khả năng khái quát hóa sâu sắc về đời sống từ những vấn đề rất nhỏ bé. Xuất hiện khá muộn màng trong đời sống văn chương. Các truyện ngắn “Trăng lên để gặp nỗi buồn”. Đó là cuộc chống chọi của dục vọng và tình ái (“Một lát trưa”). Quen thuộc. “Cơm chiều”. Buổi sáng đã biến mất. Truyện ngắn (và phần nào cả tạp bút) của Ngô Phan Lưu.
Dễ thấy sự tinh của nhà văn. Có nhẽ được thành tựu nhờ trải nghiệm sâu sắc về cuộc sống khi người ta đã vượt qua cái mốc “tri thiên mệnh”. “Bụng nhện có tơ”. Cái không gì đáng gợi suy nghĩ thành cái nghĩ suy bàng bạc tác phẩm. Quên cả thăm bà Mển như chương trình”. Cả hai truyện ngắn này đều là “truyện không có chuyện”. Một lối viết vừa sâu sắc thâm trầm vừa nhẹ nhàng hóm hỉnh.
Nhưng những gì xảy ra ở đấy thì hầu như chơi chỉ riêng thuộc về đấy. Vô thưởng vô phạt như chẳng đâu vào đâu của đời sống. “Anh loay hoay với lòng thương kỳ lạ ấy. Sự thức nhận về cái ác (“Câu hỏi vô vọng”). Phải chứng kiến nỗi đớn đau của người bệnh sắp chết. “Soi qua nhánh lá”… tả một góc cạnh khác trong văn pháp truyện ngắn của Ngô Phan Lưu.
“Cơm chiều” thì viết về bữa cơm chay ngày Rằm của gia đình có bảy khẩu nhưng đã mất một khẩu vào năm ngoái. Và mười sáu con bò nhưng cũng vừa lạc mất một con nghé lang. Một điểm nhấn gợi suy nghĩ. Lại hiện diện cùng một thế hệ nhà văn khác hẳn về thể chất và tâm tính.
Tóm bắt chúng. Một nỗi buồn khiến người ta bỏ qua một cuộc viếng thăm người bạn cũ (“Rồi cũng sẽ qua”)… Nhất là trong các truyện “Làng quê thì mênh mông”. “Bà thánh của hai người”… Ở mỗi truyện ngắn kiểu này. Ngô Phan Lưu biểu thị được một bút pháp độc đáo hiếm thấy. Ngô Phan Lưu luôn biết cách tìm ra ít nhất một cái cớ để thành truyện.
Để cuối cùng. “Câu hỏi vô vọng”. Không gian truyện ngắn Ngô Phan Lưu thuộc về làng quê. Và về con người trong đời sống thường ngày và bất thường quanh những quẩn quanh thường ngày (“Sự việc trong vài phút”). Nó hiện diện như những chưng cất của nhà văn khi quan sát và chiêm nghiệm về cõi đời.
Thấy bố đi khuất mở ti vi ra xem. Đọc những truyện ngắn này. Khi chữ là Thạch Thổ.
Hai đứa con bị bố đánh. Để mẹ chúng quét dọn mâm bát tanh bành rồi chui vào buồng rấm rứt cho thân phận… Truyện ngắn của Ngô Phan Lưu nếu không phải là những “truyện không có chuyện” như thế thì cũng biểu lộ những giây lát rất ngắn ngủi của đời sống. Được ông đặt với nhiều cái tên. Anh Lân rời nhà không biết đi đâu. Phẩm chất ấy làm nên vẻ đẹp của văn học Ngô Phan Lưu.
“Bà thánh của hai người”. “Sự việc trong vài phút”. Song về cơ bản đều gây được những ấn tượng nghệ thuật. Trằn trọc. “Buổi sáng biến mất” viết về mấy trao đổi và suy tư luẩn quẩn của anh Thuấn trong buổi sáng anh định đến thăm hai người quen cùng xóm đang bệnh nặng là “chú Khiêu chồng thím Xanh” và “bà Mển vợ lão Sùng”. “Rồi cũng sẽ qua”.
Đó là bài học về con đường khấp khểnh đến với lòng nhân (“Trăng lên để gặp nỗi buồn”). Cụ bà ấm ức giận con giận mình vì đã không giữ được mình khi ông bỏ nhà tìm đường tu tiên khiến sinh ra thằng con lỗ mãng. Giữ được một mạch văn. Sự trải nghiệm và những suy tư về văn học. Nghiền ngẫm chúng. Bằng cái nhìn thấu thị. “Bộ răng của ông Răng”. Khi biến cái không cơn cớ thành cái cớ để thành truyện.
Anh xót thương cho chú Khiêu rồi mung lung suy nghĩ về thế cuộc. Ngô Phan Lưu đã làm nên một “hiện tượng lạ” trong đời sống văn chương Việt Nam từ đầu thế kỷ XXI: Một lão nhà văn tinh anh trong vây phủ của rất nhiều hồ hởi các nhà văn trẻ. Lòng người. Hiếm có ít nhiều trồi sụt.
Khi nôm là xóm Ao. Cụ ông mải miết nhìn về đỉnh núi Cảo theo đuổi giấc mơ tiên từ ngày tuổi trẻ không biết gì về vụ cực của bữa cơm. Bằng một giọng văn sắc lạnh. “Làng quê thì mênh mông”. Thạc sĩ ĐOÀN ÁNH DƯƠNG. Để sau đấy là lửng lơ những dằn vặt. … Có vẻ gắn với không gian Phú Yên quê hương ông.
Cùng vệt với loại “truyện không có chuyện” như “Buổi sáng biến mất”. Là các truyện “Một lát trưa”.
Bữa cơm toang hoang vì cơn giận không đâu vào đâu của anh Lân chủ hộ.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét