Do đó, trước khi muốn viết lại sách để giáo dục thì nên cải cách lại phương pháp dạy và học, đổi mới định hướng cho chương trình, nội dung và phương pháp cho các bậc học. Kinh nghiệm từ những lần cách tân giáo dục trong lịch sử cũng như những lần thay đổi SGK trước đây không cho phép biến những "cải tiến" trong giáo dục - đào tạo thành "cải lùi". Nếu chỉ quan hoài đến việc viết lại sách sẽ không giải quyết được vấn đề gì… Như vậy, vấn đề đặt ra là xây dựng nội dung chương trình dạy học phải theo hướng giảm tải, kết cấu đồng bộ, hợp lý giữa giáo dục tư cách, lối sống với giáo dục tri thức - văn hóa - khoa học - công nghệ, giáo dục tư duy sáng tạo, kỹ năng sống, kỹ năng thực hành.
Trong kháng chiến chống Pháp, với mục tiêu xây dựng một nền giáo dục hiệp với chế độ mới, chúng ta đã tiến hành cuộc canh tân giáo dục đầu tiên. Nếu không có cách nhìn hệ thống, tư duy khoa học là lịch trình cụ thể thì công cuộc cách tân giáo dục không chỉ như "dã tràng xe cát" mà còn để lại nhiều hệ lụy cho các đời người Việt trong ngày mai. Một vấn đề nữa, đổi mới giáo dục đào tạo phải được đặt trong tổng thể nền kinh tế - xã hội và những dự báo phát triển trong mai sau.
"Muốn thắng trong kinh tế, trước hết phải thắng trong giáo dục", chúng ta cần hình thành một triết lý giáo dục riêng mang đặc thù Việt Nam và định hình rõ đích giáo dục. Một lần nữa, SGK lại được "xới" lên với hàng loạt vấn đề như: Quá nặng về tri thức nhưng ngày một xa rời thực tại và không khuyến khích được tư duy sáng tạo của học trò; nội dung đổi thay và canh tân quá nhiều trong thời gian ngắn; khâu tổ chức soạn cũng có không ít vấn đề… Câu chuyện SGK với những khuyết thiếu hoặc quá thừa không chỉ làm hoang tiền nong, thời kì mà còn đặt lên vai học trò, giáo viên những áp lực không đáng có.
Thứ hai, SGK hiện định vị không đúng vai trò của các môn học trong cấu trúc kiến thức (ví dụ, ngoại ngữ có vai trò quan yếu trong đời sống ngày nay nhưng lại là môn tự chọn, đưa vào chương trình từ lớp 3).
Lần cách tân SGK thứ tư tiến hành vào năm 2002 được thực hành một cách bài bản hơn: Xây dựng chương trình, soạn tài liệu dạy thể nghiệm rồi mới làm SGK chính thức. Đã quá nhiều năm chúng ta kỳ vọng vào một bộ SGK chuẩn mực trong thời kỳ hội nhập, nhưng rồi vẫn thất vọng đến tận hiện giờ. Từ đó đổi mới phương pháp dạy và học trên cơ sở coi người học là một chủ thể sáng tạo đầy tiềm năng để khêu gợi tiềm năng ấy mở ra và hoạt động trong mọi lĩnh vực của đời sống tầng lớp.
Có nhiều định nghĩa khác nhau về SGK, tựu trung có thể hiểu SGK là loại sách cung cấp kiến thức, được biên soạn với mục đích dạy và học. Theo Phó Chủ tịch Tổ chức phát triển quốc tế chuyên nghiệp Pearson - Sherry Preiss, "một cuốn SGK phải sống và chuyển động, kiến tạo và sáng tạo những kiến thức của người học, của nghiêm đường và cộng đồng". Chúng ta đang giáo dục con người theo cách thụ động.
Trong một cuộc đáp phỏng vấn báo chí, GS. Theo đó, bộ SGK mới được viết cho chương trình giáo dục phổ thông 10 năm, thay vì 9 năm như thời kháng chiến. Để điều đó trở thành hiện thực thì không chỉ kiến lập cơ sở vật chất cho giáo dục - đào tạo mà còn phải thay đổi tư duy, nhận thức của những người thầy (bởi họ chính là cầu nối đưa mọi sự cải cách giáo dục đến với học trò).
Học trò Việt Nam cần có một chương trình đào tạo mới và bộ SGK tích hợp những kiến thức căn bản, những giá trị văn minh của dân tộc và nhân loại, được xây dựng một cách có hệ thống mang tính đặc thù, đáp ứng đích đào tạo nguồn nhân công của tổ quốc chứ không phải là sự chắp vá, vay mượn hay áp đặt một cách thô thiển công nghệ giáo dục từ các nước khác.
TS Trần Hồng Quân, nguyên Bộ trưởng Bộ GD-ĐT cho rằng: Chúng ta phải đổi mới cơ bản và toàn diện giáo dục, trong đó có rất nhiều việc phải làm chứ không phải chỉ có chăm bẳm nghĩ đến chuyện viết lại SGK. Đặc biệt, phải xác định rõ mục tiêu giáo dục và việc đổi mới SGK là công đoạn rốt cục trong quá trình đổi mới toàn diện hệ thống giáo dục.
Đến năm 1956, sau hai năm "từng đoàn quân chiến thắng tiến về Thủ đô", để thống nhất nền giáo dục trong chiến khu kháng chiến và những vùng địch tạm chiếm, một cuộc cải cách giáo dục mới được tiến hành.
Tiếp đó, sau 4 năm giải phóng miền Nam thống nhất đất nước, năm 1979, nhằm thống nhất nền giáo dục chung cho cả nước, cuộc cải cách giáo dục lần thứ ba được tiến hành với việc xây dựng hệ thống giáo dục phổ biến 12 năm.
Chủ chốt của giáo dục là dạy người và dạy làm người. Với một chương trình giáo dục không còn phù hợp với tầng lớp hiện đại, không bắt kịp với xu thế phát triển của thế giới thì hẳn nhiên phải đổi thay. Thế nên đổi mới giáo dục chẳng thể tách rời việc canh tân sư phạm. Thế nhưng đổi thay ra sao, trên nền móng nào, thực hành vào thời điểm nào… lại là cả vấn đề.
Không ít kinh nghiệm soạn SGK của nước ngoài đã được tiếp thụ và theo một nhà giáo dục học thì có đến 500 nhà khoa học đã tham dự biên soạn và giám định bộ SGK này.
Với chức năng tự thân, SGK có vai trò đặc biệt quan yếu trong tiến trình nhận thức của học sinh, chứa đựng hàm lượng căn bản nhất về tri thức và là nền móng của tư duy sau này của đời người.
Thứ sáu, việc chọn lọc khối lượng và thuộc tính các đơn vị tri thức đưa vào chương trình nhiều khi chưa có tính sư phạm, còn quá tải, sai thực tại… Một vị lãnh đạo của Bộ GD-ĐT cũng dìm: Nội dung và phương pháp giáo dục lạc hậu, nặng về dạy chữ, gây hiện tượng quá tải không chỉ đối với học trò mà còn với công tác quản lý… Từ những vấn đề nêu trên có thể thấy cải tiến SGK là hết sức cần thiết.
Cũng có rất nhiều tiêu chí được đặt ra với loại sách này. Thế nhưng chúng ta đã không làm được điều ấy nên tri thức bị phân khúc, tách rời, gián đoạn. Vừa viết sách, vừa hình thành chương trình giáo dục trong bối cảnh khôn xiết khó khăn, nhưng nền móng kiến thức từ những cuốn SGK ấy đã tạo nên nhiều tuấn kiệt phục vụ sự nghiệp phát triển giang sơn.
Nếu không có những người thầy tâm huyết, trí óc sẽ không có những nhân cách, những anh tài cho giang sơn. Tại sao bộ SGK được xây dựng công phu với sự dự của đông đảo giới khoa học lại có kết quả như vậy? Vấn đề không chỉ là chuyện 3 cấp học với hàng chục môn, hàng trăm quyển sách, những chi tiết chưa chuẩn xác… mà là tư duy của những người làm quản lý giáo dục, những người làm SGK cứ bâng khuâng giữa dòng! Một nhà khoa học giáo dục đã chính trực nêu lên 6 vấn đề của SGK hiện giờ.
Tuy nhiên, sau một thời kì "lưu hành", SGK đã "phát lộ" nhiều bất cập và cho đến bữa nay, có thể thấy rằng SGK không chỉ là gánh nặng với học sinh, với thầy, cô giáo mà còn kéo theo nhiều hệ lụy cho xã hội. Thôi thì dù thất vọng nhưng vẫn tiếp tục phải hy vọng! nền móng nào để xây dựng bộ SGK chuẩn? Cho đến nay, đây vẫn là một câu hỏi chưa cho câu giải đáp chính xác.
Thứ ba, những tri thức sử dụng lối dạy đồng tâm, xuyên suốt các lớp là phương pháp có tính sư phạm cao, cho nên bộ SGK phải có một tổng chủ biên quán xuyến từ đầu đến cuối. Thứ năm, thiếu tính liên thông về kiến thức. Sự nghiệp giáo dục đối với Việt Nam không chỉ là động lực cho kinh tế mà còn là nhân tố để chấn hưng văn hóa, giữ gìn và phát huy các giá trị Việt Nam. Thứ tư, SGK hiện thiếu tính xuyên môn trong cấu trúc chương trình.
Cái hay ở chỗ là chỉ cần một bộ SGK in đen trắng trên giấy xấu đã được nhiều đời trong một gia đình giữ giàng, chuyền tay nhau học tập. Nếu tìm hiểu tiến trình phát triển của ngành giáo dục nước nhà gần một thế kỷ qua, mỗi lần cải cách giáo dục phổ biến là một lần… thay đổi sách giáo khoa. Ba cuộc cách tân giáo dục phổ biến đã làm tròn sứ mạng trong những tuổi lịch sử nhất định.
Những cuốn sách giáo khoa trước nhất viết mộc mạc, in trên giấy bản đã xuất hiện vào năm 1950. Thứ nhất, việc xây dựng chương trình học còn thiếu nhiều kiến thức, kể cả thiếu một số môn chủ chốt về khoa học tư duy, về kỹ năng sống, khả năng sáng tạo. Trong một thế giới hội nhập với sự vận động đến vô tận của tri thức, không thể nối chạy đuổi để tạo ra những cỗ máy có thể nạp đầy kiến thức mà phải tạo ra những con người có khả năng làm chủ tri thức, biết độc lập suy nghĩ và giàu khả năng tư duy sáng tạo, biết sống, cống hiến bằng trái tim, bằng bổn phận với tổ quốc, với dân tộc.
Thuật ngữ SGK còn được hiểu là một loại sách chuẩn cho một ngành học. Theo Đại tự vị tiếng Việt (Nguyễn Như Ý chủ biên), SGK là sách soạn theo chương trình, dùng để dạy và học trong trường phổ quát.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét